Czy ferie są nam potrzebne?

W roku szkolnym mamy kilka przerw w nauce: wakacje, ferie zimowe, ferie świąteczne i przedłużone weekendy, w zależności od tego, jak się ułożą dni w kalendarzu. Czy uczniowie i nauczyciele potrzebują tak wielu dni wolnych?

Przerwa od pracy jest niezbędna nie tylko dzieciom, ale także dorosłym. Jednak wielu z nas ma trudność z przyzwoleniem sobie na odpoczynek i tak naprawdę w czasie wolnym nie regeneruje sił. W ostatnich latach, gdy kalendarz naszego życia zakłóciła epidemia, a wiele osób straciło część swoich dochodów, może pojawić się pokusa, by całkiem zrezygnować z urlopu lub przełożyć go na kolejny rok… Taka decyzja nie pozostanie jednak bez wpływu na nas, naszych bliskich i pracę.

W naszej kulturze pracowitość jest wartością. Wielu z nas wynosi z rodzin pochodzenia przekaz, że dzięki ciężkiej pracy można coś w życiu osiągnąć, a wysiłek kształtuje charakter, uczy życia. Znane są powiedzenia: „bez pracy nie ma kołaczy”, „ciężką pracą ludzie się bogacą”. W myśleniu tym na pewno jest wiele racji, chociaż wiadomo, że są kultury, w których znacznie większą wagę przykłada się do wypoczynku, czasu wolnego, relacji towarzyskich itp. Wydaje się, że większość z nas prędzej przyjmuje ze zrozumieniem pracę po 10 godzin dziennie, niż parę godzin przeznaczonych na odpoczynek. I często tego samego oczekujemy od naszych dzieci. Uczniowie w roku szkolnym spędzają na nauce  więcej czasu niż ich rodzice na pracy. Dorośli po 8 godzinach zamykają komputer albo opuszczają stanowisko pracy i mogą zająć się innymi sprawami: domem, rodziną, odpoczynkiem. Dzieci, po 5-8 godzinach lekcyjnych spędzonych w szkole wracają do domu i zwykle  muszą odrobić zadaną pracą, przygotować się do lekcji na kolejny dzień, nauczyć się do sprawdzianu lub kartkówki. Pracują bardzo intensywnie i dlatego potrzebują częstszych przerw w czasie roku szkolnego na odpoczynek.

Żeby mówić o odpoczynku i jego roli, zastanówmy się, co to jest zmęczenie? To przykre uczucie osłabienia fizycznego i psychicznego, które pojawia się po trwającej długo, intensywnej pracy lub monotonnej czynności. Przez wieki zmęczenie kojarzyło się przede wszystkim z wysiłkiem fizycznym, czyli pracą mięśni i związaną z tym utratą energii. Aby wrócić do wydolności fizycznej i na nowo móc podjąć aktywność fizyczną zazwyczaj wystarczała odpowiednia ilość snu i pokarmu. Dzisiejsze zmęczenie różni się od tego, które odczuwali nasi przodkowie. Dziś coraz częściej doświadczamy zmęczenia psychicznego, które narusza wydolność naszego systemu nerwowego. Uczniowie po okresie intensywnej nauki odczuwają głównie zmęczenie psychiczne: nauka to wysiłek psychiczny.

Brak odpoczynku powoduje: przemęczenie, częste bóle głowy, problemy ze snem, zmiany w wyglądzie, nadmierną drażliwość, pogorszenie relacji z otoczeniem, brak radości z życia, w skrajnych przypadkach stany depresyjne.  Dobry odpoczynek pozwala odzyskać energię, pokonać odczucie znużenia, zmęczenia oraz poprawia nastrój. Po takim odpoczynku odzyskujemy entuzjazm, zaangażowanie oraz siły fizyczne i psychiczne. Osoba wypoczęta pragnie  z powrotem przystąpić do wykonywania swoich obowiązków. Czy jednak umiemy odpoczywać? To, że mamy czas wolny, wcale jeszcze nie oznacza, że w pełni odpoczywamy.

Dlatego pamiętajcie :

®    Odpoczynek jest tak samo ważny, jak nauka i praca, więc nie lekceważcie go.

®      Występują dwa rodzaje zmęczenia: zmęczenie fizyczne (czyli zmęczenie mięśni wysiłkiem fizycznym) oraz zmęczenie psychiczne. Dlatego zarówno nasze ciało, jak  i umysł potrzebują odpoczynku.

®      Nie mylcie odpoczynku z lenistwem. Odpoczynek to przerwa od aktywności fizycznej lub psychicznej, która pozwala odzyskać siły, lub czas poświęcony na pozbywanie się zmęczenia, zwykle poprzez robienie tego, co sprawia przyjemność. Natomiast lenistwo to niechęć do wysiłku czy pracy.

®      Odpoczynek pozwala nam nie tylko zrelaksować się, ale także usunąć zmęczenie zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Ponadto pozwala nam na utrzymanie dużej wydajności pracy i nauki, kreatywne działanie oraz budowanie relacji z ludźmi. Odpoczynek jest też czasem, w którym możemy spotkać i poznać samego siebie.

®      To, jak odpoczywamy i ile czasu potrzebujemy na efektywny wypoczynek, zależy od indywidualnych potrzeb. Oprócz codziennego krótkiego odpoczynku i relaksu w weekend, dodatkowym momentem ładowania baterii powinna być dłuższa przerwa trwający minimum 7-10 dni.

®      Sami musicie zdecydować, jaką formę wypoczynku wybrać ( aktywność fizyczna, relaks, hobby, spotkania z bliskimi, rozrywka). To Wy wiecie najlepiej, co Was relaksuje, jak lubicie spędzać wolny czas i co sprawia Wam największą przyjemność. Ile pomysłów, tyle form odpoczynku.

Planując odpoczynek swój i/lub swoich dzieci warto też pamiętać o:

®    Śnie. Lekarze podkreślają zbawienną rolę snu, który jest niezbędna formą regeneracji i odpoczynku, często jednak zaniedbywaną.

®    Wysiłku fizycznym. Po zmęczeniu psychicznym wysiłek fizyczny jest niezbędny, żeby nasze ciało na bieżąco wyrzucało z siebie stres. Może to być chociażby krótka przejażdżka na rowerze, bieg, kilka ćwiczeń czy nawet szybki spacer. Są osoby które bardzo dobrze regenerują siły podczas prac porządkowych. Nawet niewielka ilość ruchu, jeżeli pojawia się w naszej codzienności regularnie, wpływa zbawiennie na nasz organizm.

®    Regularności odpoczywania. Systematyczne odpoczywanie każdego dnia, czy co weekend jest tak samo ważne jak zaplanowany dłuższy wyjazd. Jeśli odkładamy wypoczynek zbyt długo, zmęczenie, stres i napięcie coraz bardziej się kumulują i trudniej będzie nam pozbyć się ich podczas dłuższej przerwy w pracy lub nauce.

 

Regularny wypoczynek jest jak tankowanie paliwa. Bez niego samochód jest bezużyteczny i jeśli rezerwa miga – daleko już nie pojedziesz. Gdy już przestawimy swoje myślenie, przyjmiemy że odpoczynek jest koniecznością, a nie lenistwem lub luksusem, na który pozwolić sobie mogą nieliczni, wprowadzenie zmiany przyjdzie łatwiej. Z czasem przyzwyczaimy się do planowania wypoczynku swojego i swoich dzieci i odnajdziemy najbardziej odpowiadające nam formy.

 

Magdalena Przymus, psycholog szkolny.